Động Thiên Hà, ở xã Sơn Hà, huyện Nho Quan (Ninh Bình), nằm trong Quần thể danh thắng Tràng An, cùng với động Thiên Thanh là 2 di sản thiên nhiên vô cùng quý giá ở Ninh Bình.
Động nằm trong núi Tướng cao gần 200m (thuộc dãy Tràng An), xưa kia đây là vọng gác tiền tiêu để bảo vệ phía Tây Nam của kinh thành Hoa Lư dưới thời vua Đinh Tiên Hoàng và Lê Đại Hành. Nằm gần với những di tích lịch sử văn hóa như: bến thuyền nhà Lê, Thửa ruộng đấu lính, núi Phật Đầu Sơn nên động Thiên Hà là địa danh gắn liền với thời kỳ lịch sử thế kỷ thứ X của dân tộc.
Động Thiên Hà có chiều dài khoảng 700m có vẻ đẹp “sơn thanh, thủy tú”. Động được phát hiện vào năm 2007, sau thời gian dài cửa động bị vùi lấp dưới những lùm cây che kín. Để đến được động, từ bản Thổ Hà sẽ phải đi thuyền gần 1km trên dòng sông bến Đang quanh co uốn lượn. Đến bến thuyền, khách phải đi bộ thêm 500m ven theo chân núi Tướng. Con đường mòn này 2 bên cây cối phủ đầy bóng mát, du khách như lạc vào chốn rừng già hoang vu.
Bước vào cửa động, du khách chưa hết bất ngờ trước vẻ đẹp hư thực của thế giới nhũ đá thì trước mắt đã thấy một luồng sáng từ giếng trời trên cao tỏa xuống, mở rộng không gian và tầm mắt. Động khô dài khoảng 200m, rộng hơn 40m nơi đây không chỉ có những nhũ đá đủ màu sắc, đa dạng, sinh động, lung linh, huyền ảo mà còn có cả tòa “lâu đài đá” với những tích truyện như: voi chầu hổ phục, con khỉ, cáo…
Cũng tại động khô, các nhà khảo cổ học đã phát hiện nhiều nhuyễn thể như: ốc núi, ngao đầu, than tro… đây là những dấu vết để lại của cư dân Việt cổ. Nhiều vết tích về công cụ cuội ghè đẽo, gốm thô, xương gốm mềm, xương động… cũng được tìm thấy tại đây. Điều này cho thấy, tầng văn hóa được bảo tồn gần như nguyên vẹn trong động Thiên Hà với bức tranh sinh động về cuộc sống của người Việt Cổ, sự thích ứng và sáng tạo của cư dân văn hóa trước và sau biển tiến qua thời kỳ biển thoái trong thời đại Đá mới ở Quần thể danh thắng Tràng An .
Động nước dài khoảng 500m được ví như “dải ngân hà trong lòng núi” với con sông uốn lượn quanh tầng tầng lớp lớp thạch nhũ lung linh màu sắc. Theo dải Ngân Hà uốn lượn, hun hút như vô tận dẫn đến những đảo Hoa Tiên, Bầu sữa mẹ, Cá hóa long… đều là những tích truyện như một cõi tiên giữa hạ giới.
Các chuyên gia Mỹ sau khi khảo sát, nghiên cứu tại động Thiên Hà đánh giá, hệ thống nhũ đá trong động Thiên Hà vẫn còn sống và đang trong quá trình phát triển, không giống như nhũ đá ở nhiều hang động khác trên địa bàn tỉnh Ninh Bình.